Hang Quân Y

Hang Quân y là một hang động đặc biệt nhất trong hệ thống hàng trăm hang động lớn nhỏ của khu vực quần đảo Cát Bà, hang Quân Y không chỉ cho thấy cấu trúc đặc biệt của hệ thống núi đá vôi ven biển mà còn phản ánh sức sáng tạo, chiến đấu phi thường của con người; nơi đây đã ghi lại nhiều chiến tích oanh liệt của quân và dân ta trong những năm kháng chiến chống Mỹ.
Hang Quân Y nằm trên trục đường xuyên đảo, cách Thị trấn Cát Bà khoảng 7km, thuộc địa bàn thôn Hải Sơn (tên gọi cũ là Khe Sâu) của xã Trân Châu, huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Động Quân Y nằm nơi lưng chừng núi, ngay bên đường xuyên đảo, được hình thành do tạo hóa và sự cải tạo của con người. Trước đây động có tên Hùng Sơn - tên chàng trai đảo Cát đã phò vua đánh giặc Ân. Trong chiến tranh, động được cải tạo thành bệnh viện nên tên gọi động Quân Y bắt đầu từ đó.

Năm 1963 - 1965 khi cuộc chiến tranh của Đế quốc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc nước ta bằng máy bay và tàu chiến ở giai đoạn ác liệt nhất. Để đối phó với chiến tranh phá hoại của Mỹ, quân và dân trên đảo đã dựa vào khoảng trống tự nhiên của hang động có sẵn để xây dựng một bệnh viện dã chiến trong lòng núi đá vôi này làm nơi trú ẩn, tránh bom, đạn của các xã, thị trấn, cũng chính vì thế mà từ 1963 trở lại đây hang đổi tên là Hang Quân Y như ngày nay.

Lối lên cửa hang hiện nay vẫn giữ theo kiểu ngày trước (thang gỗ cơ động). Vì sao cầu thang này được thiết kế bằng gỗ? là vì nhằm mục đích di động khi quân địch tấn công đổ bộ vào hang thì chúng ta sẽ phá bỏ tháo dỡ và rút cầu thang gỗ lên, nhằm đảm bảo bí mật quân sự. Cầu thang sửa lại rất nhiều lần tuy nhiên vẫn bằng cầu thang gỗ nhằm đảm bảo ý nghĩa lịch sử.

Hang Quân y kết cấu bằng bê tông cốt thép. Ngay ở lối vào cửa hang đầu tiên, bạn sẽ bắt gặp một cánh cửa sắt kiên cố, chiều dài nối giữa hai cửa hang khoảng 200m, thiết kế gồm có cửa trước tiếp giáp phía Tây, cửa sau tiếp giáp phía Đông. Cửa hang thiết kế cong hình cầu rất đặc biệt nhằm mục đích tránh bom đạn khi đạn văng vào, do đường cong của cửa, chúng sẽ bắn sang hai bên thay vì găm thẳng vào gây hư hại cửa. Ngay sau tấm cửa kiên cố với 4 chốt sắt phụ, 1 chốt chính là lối vào bệnh viện dã chiến với quy mô lớn.

Ánh sáng dọc theo hành lang đủ phục vụ cho việc đi lại. Theo thiết kế, khu vực giữa hang có 3 tầng riêng biệt và gồm 17 phòng lớn nhỏ. Ước tính, toàn bộ bệnh viện dã chiến này rộng khoảng 2.000m2 gồm các tầng như sau:

Tầng 1: là khu vực chính gồm 14 phòng chức năng, được thiết kế bằng bê tông cốt thép rất kiên cố và chắc chắn:
1/ Phòng nghỉ bác sĩ mổ
2/ Phòng bệnh nhân
3/ Phòng mổ cấp cứu
4/ Phòng phục hồi chức năng
5/ Hội trường
6/ Phòng cấp thuốc
7/ Phòng bảo quản thuốc 8/ Phòng nghỉ bác sĩ
9/ Bể nước sinh hoạt.
10/ Phòng vệ sinh
11/ Phòng tắm
12/ Phòng đón tiếp
13/ Phòng bếp.
14/ Phòng gác

Tầng 2, tầng 3: Là hang đá tự nhiên. Tầng 2 là khu vực chiếu phim và kiểm tra thể lực. Tầng 3 là sảnh đón tiếp, phòng gác và phòng sĩ quan.
Một căn phòng trực của các bác sĩ trong bệnh viện dã chiến hiện ra trước mắt bạn ngay sau khi mở cửa. Hệ thống điện chiếu sáng đủ cung cấp cho từng phòng nhằm đảm bảo công tác cứu chữa bệnh nhân thời kháng chiến.

Hang Quân y phản ánh quy mô xây dựng thời chiến của của một quân y viện lớn; đầy đủ tiện nghi và diện tích chữa bệnh cho hàng trăm người.
Trong những năm chiến tranh, bệnh viện dã chiến này đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, toàn bộ cấu trúc bên trong hang Quân y này hiện nay vẫn còn gần như nguyên vẹn, gợi lại không khí sôi động, khẩn trương quyết thắng của quân và dân ta trong những ngày đánh Mỹ. Với sức mạnh kiên cường bất khuất quân và dân huyện đảo Cát Bà đã làm nên bệnh viện thời chiến này.

Điểm khác biệt là hang Quân y được xây dựng khép kín, nằm gọn trong lòng hang động tự nhiên; do đó toàn bộ cảnh quan bên ngoài vẫn còn nguyên sơ hòa trong phong cảnh tuyệt đẹp của quần đảo Cát Bà.

Hang Quân y với cấu trúc đặc biệt và ý nghĩa lịch sử to lớn, phản ánh sự sáng tạo phi thường của con người. Kết thúc chiến tranh, bệnh viện được chuyển đi nhưng những kỳ công trong xây dựng, thiết kế đã khiến nơi này trở thành địa chỉ giáo dục truyền thống lịch sử độc đáo đối với thế hệ trẻ, là một điểm đến di tích lịch sử hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước.